Gereedschap voor de hobbyist


Voor de doorgewinterde sleutelaar is de vraag welk gereedschap aan te schaffen niet zo dringend. Hij of zij verzamelt in de loop der jaren een hoeveelheid gereedschappen die precies past bij de werkzaamheden die moeten worden uitgevoerd. Af en toe komt daar wat bij, of er wordt iets vervangen, maar de gereedschapskist(of kast) is een trouwe vriend die op het juiste moment de juiste hulpmiddelen biedt. Voor de beginnende sleutelaar is het anders: In huis is altijd wel een hamer en een paar schroevendraaiers en een simpel steeksleutelsetje zijn ook wel ergens te vinden, maar tegen de tijd dat de ontluikende sleutelaar zich moed heeft ingesproken om verder te sleutelen, ontstaat ook de behoefte het arsenaal aan gereedschap uit te breiden.

De vakman zweert natuurlijk bij professioneel gereedschap en de kwartjesvinder gebruikt hetgeen hij in de aanbiedingenbak van de bouwmarkt vindt. Vraag je iemand uit een van deze groepen om advies, dan zal de vakman je melden dat het schandelijk en gevaarlijk is om goedkoop gereedschap te gebruiken. Hij zal roepen dat je kostbare Britse moertjes worden dolgedraaid door de slecht passende aanbiedingendop of dat het boterzachte Chinese staal
van je in de internetwinkel gekochte assteuntjes onder het gewicht van je klassieker zullen instorten als een soufflé die te vroeg uit de oven wordt gehaald.
De ander zal je melden dat je een dief van je eigen portemonnee bent als je je bij de vakhandel arm koopt aan overgedimensioneerd en levenslang gegarandeerd staal, terwijl er prachtige aanbiedingen zijn van complete sleutelsets voor de prijs van een enkel ringsteeksleuteltje van een gerenommeerd merk.
Zoals bij alles ligt de waarheid natuurlijk in het midden: natuurlijk heeft de beroeps die de hele dag met zijn gereedschap werkt en ervan afhankelijk is, materiaal nodig waarop hij kan vertrouwen en dat lang mee gaat. Maar als je als amateur af en toe een lusje doet, kan je prima uit de voeten met materiaal dat goed past en sterk genoeg is, maar niet levenslang gegarandeerd wordt. Ook is het mogelijk om met een combinatie van goed opletten en soms gewoon wel(wat meer) geld uitgeven een goed bruikbare gereedschapset op te bouwen, waar de meest voorkomende werkzaamheden mee zijn uit te voeren.
Ik ga er dan van uit dat we vooral "simpel" werk doen zoals: wielen monteren en demonteren, olieverversen, en het afstellen van motor en remmen. Deze werkzaamheden zijn uit te voeren met de hieronder besproken gereedschappen.

De Kruissleutel
Laat ik beginnen met de wielmoersleutel, de kruissleutel. Die zijn er in verschillende soorten en maten. Let er vooral ook op dat in het geval van onze hobbywagens er vaak sprake is van "Engelse" maten. Soms zit er bij de goedkope soorten een degelijk exemplaar, maar ik heb er toch wel veel gezien die met gemak te buigen waren en waarvan de pasvorm zo slecht was dat de
wielmoeren beschadigd zouden kunnen raken. Maak er een gewoonte van eerst te voelen of de sleutel wel goed op de moer past. Zit er meer dan een halve centimeter speling op het uiteinde van de sleutel, dan beschadigt u vrijwel zeker de wielmoer. Beter zijn de lange sleutels met een hefboom, waar u een dop bij krijgt of een dop van een doppenset (oh, die heeft u natuurlijk nog
niet) op kunt zetten. Die passen beter en kosten door de hefboom minder moeite. Ze zijn bij de meeste automaterialen te koop onder de 20,- euro en zijn behoorlijk goed bruikbaar. Oude kruissleutels, die je vaak kan vinden op autobeurzen zijn ook vaak heel goed, van goede merken(Elora bijvoorbeeld) en voor een paar Euro te vinden.

Een collectie Schroevendraaiers
Schroevendraaiers zijn zo'n basisbehoefte , daar denk je vaak niet bij na, maar de keus is enorm. Je hebt diverse soorten. Er zijn vele setjes te koop met de meest voorkomende soorten en maten erin: Het belangrijkste is natuurlijk de rechte(gleuf) en de kruiskop(Philips). Stanley, Mannesman en Draper maken heel betaalbare sets die goed bruikbaar zijn, maar niet eeuwig
meegaan. Het is ook belangrijk dat ze lekker in de hand liggen. Ieder heeft zijn voorkeur. Ik heb een doos vol goedkope waar ik niet zo zuinig op ben, maar een setje van Faacom voor het fijnere werk(maar niet te zwaar, want die zijn hard en kunnen ook afbreken).

De Steeksleutels en ringsleutels
Onmisbaar is een fijn setje. Overal waar ik kom moet ik de neiging een mooi setje te kopen onderdrukken. Op vakantie in het buitenland zie ik de leukste setjes voor weinig geld. En ze glimmen zo mooi! Maar wees gewaarschuwd! De meest glimmende setjes zijn meestal het minst. Het felst verchroomd, maar niet gepolijst en niet van het sterkste ijzer gemaakt, zijn ze wel bruikbaar voor licht sleutelwerk, maar er wil er soms eentje breken. Bij licht sleutelwerk kun je er desalniettemin jaren plezier van hebben. Als we ook "Engelse" sleutels nodig hebben kunnen we deze setjes toch niet goed vinden in de Nederlandse bouwmarkten, maar de goedkoopste setjes, zoals van Draper, verkrijgbaar bij diverse oldtimerspecialisten, zijn al prima bruikbaar. Ik heb voor de veelgebruikte maat ½ inch een enkele mooie Hazet sleutel gekocht en voor de centrale wielmoer van de Mini en Landcrab ooit een grote Stahlwille, waarop staat:"Stronger than any bolt". Die sleutels zijn dan ook altijd een genot om te bekijken en te hanteren en ik zou heel droevig worden als ze zouden besluiten mijn garage te verlaten! Mij bevalt deze combinatie prima: betaalbaar gereedschap aangevuld met onverwoestbaar spul waar nodig (leuk om te kopen als je net je zakgeld binnen hebt of je kan ze op je verjaardag vragen). Metrinch gereedschap is een geval apart. Dit prima merk past op Metrisch en Engelse bouten. Omdat de sleutel op de zijvlakken van de bouten aangrijpt, heb je ook minder last van dolgedraaide moeren (zolang je de juiste maat gebruikt!), maar soms is het lastig dat je een relatief lange vrije slag hebt voordat de sleutel zijn werk kan doen.
Van dopsleutels tot ratel
Hierover zijn vele verhalen geschreven en menig verhitte discussie over gevoerd. Ik zelf heb mijn eerste merkloze doppenset indertijd gewoon bij de bouwmarkt gekocht. Het was een vrij uitgebreide set en die doet het na ongeveer dertig jaar nog steeds. Nou ja, de ratel heb ik na jaren vervangen door een Hazet en een paar veelgebruikte en versleten doppen door hetzelfde
merk. Bij de ratel is het fijn als de tandjes zo klein mogelijk zijn, zodat je in een kleine ruimte met kleine slagjes je moer kan aandraaien. Zelf heb ik altijd een hekel aan die ratels waar een knopje of draaigeval op zit om de richting te veranderen. Het is ergerlijk als je ergens diep onderin je mini een moertje met veel moeite op de bout hebt gekregen om erachter te
komen dat je met je duim per ongeluk het knopje hebt omgezet, zodat de moer er niet op maar eraf wordt gedraaid! Mijn voorkeur heeft de ratel waarbij je de dop gewoon aan de andere kant op de ratel drukt voor een andere draairichting. Verder kan het verzamelen van doppen, ratels en hulpstukken uit de hand lopen. Handig daarbij is in ieder geval een verlengstuk waarop
de dop een stukje kan wiebelen, zodat ook in een kleine bocht gewerkt kan worden. Verder is er de keus van de aansluiting: ½ inch heeft daarbij mijn voorkeur, omdat die stevig is en er veel keus is in uitbreidingen.

De Krik en assteunen
Een stevige krik is een genot. Een schaarkrik is aardig als je onderweg een lekke band moet vervangen, maar in de garage is een stevige potkrik veiliger. Nog beter is een "Garagekrik" op wieltjes verkrijgbaar in diverse maten vanaf 20 euro,- en meestal is een goedkope krik goed bruikbaar. Maar mijn voorkeur gaat toch wel uit naar de grotere garagekrik die 50cm omhoog
kan en 3 ton kan opkrikken(verkrijgbaar vanaf ongeveer 100,- euro). Deze rolt rijdt door de grotere wielen goed over een gladde vloer en omdat hij breder is valt hij niet zo makkelijk om. Natuurlijk ga je niet onder de auto liggen als hij op een krik staat! Ook al is het een degelijke krik, de auto kan altijd van de krik afglijden, of de krik kan onverhoopt inzakken. Alweer heeft het mijn voorkeur een stevig setje assteunen te gebruiken, die minstens 3 ton mogen dragen(liefst 6) en 50cm omhoog kunnen! Als je erop let dat ze een brede basis hebben en een goede borging met een dikke pen(of twee), kan je bijna geen miskoop doen. Meestal is er ergens op de krik of de steunen een TUV of CE, keuringsmerk te vinden. Dat geeft geen garantie, maar
als die test ook werkelijk is uitgevoerd, zit er in ieder geval een veiligheidsmarge op de maximale belasting. De schotel van de krik omwikkel ik vaak stevig met een sterke doek van een ouwe spijkerbroek, zodat bij het opkrikken de bodembescherming niet meteen wordt beschadigd.

De Handschoenen en een bril
Een setje stevige werkhandschoenen(bouwmarkt etc.)is altijd handig als bescherming van de kwetsbare vingers. Er zijn tegenwoordig zelfs echte monteurs-handschoenen te koop. Reken maar dat je blij bent als je een stevig beschermende handschoen aan hebt als je sleutel van die heel erg weerbarstige bout schiet! Ik gebruik gewone werkhandschoenen van stevig stof en dikke leren handschoenen als het echt heet of zwaar wordt. Voor het fijne werk gebruik ik tegenwoordig dunne Vinyl wegwerphandschoenen. Voor 6,- euro per 100 paar scheelt het veel werk bij het schoonschrobben na gedane arbeid. Afgewerkte olie, verf en remolie wil je natuurlijk niet aan je vel hebben, met al die giftige stoffen erin!
Net als je handen moeten je ogen goed beschermd worden als je aan het werk bent. Als je onder de auto ligt kan er van alles in je ogen vallen dat definitieve schade kan aanrichten. Je kan gewoon een veiligheidsbrilletje van een paar euro aanschaffen, dat goed afsluit aan de zijkanten. Je moet die brilletjes ook regelmatig vervangen omdat het plastic al gauw ondoorzichtig wordt. Ik kan het niet vaak genoeg zeggen. Ook tegen mezelf…..
De bandenpomp
Als je je auto gaat onderhouden moet je natuurlijk ook je bandenspanning goed op niveau houden. Koop gewoon een simpel voetpompje van een paar tientjes en stop dat in de kofferbak, zodat je die zachte banden altijd kunt oppompen. Als je helemaal blij wordt van machines of grote banden op je autohebt kan je altijd nog een elektrische compressor kopen. Maar dat is een
ander verhaal….

Een voelermaatje en het testlampje Ik was bijna het voelermaatje vergeten. Ik heb er altijd eentje in de auto liggen, dus ik ben'm vaak kwijt. Daarom heb ik er meerdere. Ze zijn onmisbaar bij diverse werkzaamheden. Het beste voor onze auto's zijn die met metrische en Engelse maten erop, maar veel werkplaatshandboeken geven gelukkig de afstelgegevens ook in't metrisch weer. Wat je met het testlampje allemaal kan doen , is natuurlijk niet in zo'n kort verhaaltje te beschrijven, maar dat het een onmisbaar en goedkoop stuk gereedschap is valt niet te ontkennen. Je kan er ontstekingsproblemen mee opsporen, je ontsteking ermee afstellen en bedradingsproblemen uitzoeken. Je kan'm zelf maken met een lampje en een paar draadjes, maar er zijn op beurzen en bij automaterialenzaken heel handige te koop in een soort koperen buisje, compleet met een krokodilleklemmetje en een puntje waarmee je in de isolatie
kan prikken. Voor minder dan 10 euro zijn die wonderapparaatjes te koop.

Het werkplaatshandboek
Zonder werkplaatshandboek kan je niet sleutelen. Nou ja, het kan wel, maar sommige gegevens heb je nou eenmaal nodig. Koop zo'n ding! Het zal je verbazen hoe goed de werkzaamheden erin beschreven staan. Heel leerzaam en het voorkomt dat je verkeerde boutjes losdraait, of dat er ineens allemaal onverwachte naaldlagertjes om je oren vliegen. Het mooist zijn natuurlijk de
originele werkplaatshandboeken die de dealer gebruikte en die natuurlijk ook "Geheime" informatie bevatten. Deze boeken worden vaak op beurzen en internet aangeboden en de prijzen hangen ervan af hoe populair de auto is. Soms vind je een boek voor een tientje, maar voor een gewild exemplaar mag je verwachten tussen de 35 en 80 euro te betalen. Soms meer voor een
zeldzame Nederlandse versie. Ook handig zijn de Haynes- werkplaatshandboeken. Deze zijn meer bedoeld voor de hobbyist en zijn heel volledig. De uitgever heeft een eigen garage waar ze al sinds de zestiger jaren auto's geheel demonteren en alle handelingen netjes beschrijven en van
foto's voorzien. Deze boeken zijn ook op beurzen te vinden en goedkoper dan de fabrieksboeken. Soms betaal je een paar euro en voor een nieuw boek en bij de boekhanden betaal je ongeveer 40 euro. Zelf heb ik ook veel plezier gehad van Olyslager's vraagbaken. Hier staan eenvoudige werkzaamheden voor de beginner vaak heel goed beschreven, maar er staat ook wel vaak het advies om naar de dealer te gaan. Op beurzen vind je ook wel eens "nu kan ik het
zelf", hierin staat per model heel goed uitgelegd hoe je je auto kan onderhouden. De serie is wel beperkt tot een aantal gebruikelijke modellen, maar het loont de moeite om het boek van(bijvoorbeeld) de Mini te gebruiken om te leren hoe de ontsteking op modellen met een vergelijkbare motorwerkt. Zelf vind ik , dat als je een oldtimer hebt, het verzamelen van
werkplaatshandboeken en historie erbij hoort. Het geeft veel informatie maar het is ook nog een leuke zoekhobby!

De voorraad olie,vet en kruipolie.
Wat moet ik over olie en vet zeggen? Zorg dat je er altijd wat motorolie en remolie in je werkplaats hebt, net als koelvloeistof of antivries. En een simpel oliespuitje voor je SU-carburateur. Een vetspuit is een prettig ding om te hebben. Het geeft veel voldoening om op een middag lekker je auto door te smeren. Die vetspuit kan je gewoon bij de automaterialenzaak kopen. Op beurzen kan ook, maar daar zitten soms heel erg slechte bij en soms bijzondere antieke vetspuiten! Kruipolie is handig bij vastzittende bouten en zelf heb ik altijd een busje "Water Displacement 40" oftewel WD40 in de buurt en een busje kopervet voor bewegende mechaniekjes onder de auto..

Waar stop je't in?
De gereedschapskist en rolwagen Je kan het zo mooi maken als je wil. Ik ken iemand, die heeft al zijn gereedschap in een rood kratje. Als hij gaat sleutelen knikkert hij de hele inhoud op de grond en gaat aan de gang. Hij is nooit wat kwijt en opruimen gaat razendsnel. Andere mensen hebben een prachtige rolwagen waar alle gereedschappen schoon en gepoetst op volgorde ligt. Ik gebruik ook een rolwagen, maar het is altijd een klus het ding op te ruimen na een karwei.
Als ik er aan denk het gereedschap direct na gebruik weer op de juiste plaats terug te leggen werk ik't beste. Daarbij gebruik ik losse bakken (magazijnbakjes en metalen postbakjes) om de boutjes en moertjes en gedemonteerde onderdeeltjes te bewaren tijdens de klus. De ouderwetse
uitklapbare metalen gereedschapskist is overal te koop en biedt degelijk onderdak in verschillende compartimenten. Helaas raakt hij al gauw overvol als de gereedschapsverzameling groeit. Het nadeel van kunststof gereedschapskisten en dozen is dat ze na verloop van enkele jaren intensief gebruik makkelijk scheuren en slap worden. Ook is de prijs niet veel minder
dan de ouderwetse ijzeren uitklapbare kist. Bij de rolwagen heeft het mechaniek van de laden het vaak zwaar. Soms zijn er mooie aanbiedingen van gevulde koffers, dozen of rolwagens. Meestal is dat dan een aardige investering, maar een goede beginnerskoffer van Teng of Metrinch, met een verzameling ring- en steeksleutel,doppen en schroevendraaiers wordt nog wel eens bij de diverse oldtimerspecialisten aangeboden voor ongeveer 100,- euro. In het algemeen is er voor de enthousiaste verzamelaar op beurzen veel mooi en goed oud gereedschap en opbergmateriaal te vinden afkomstig van garagebedrijven en militaire werkplaatsen.

Wat is er zelf te maken?
Alles is te koop, maar het is ook erg leuk dingen zelf te maken. Als u olie ververst is het handig een opvangbak te maken. Gewoon de zijkant uit een blik of plastic vijfliter jerrycan halen en u hebt een olieopvangbak. Na het aftappen kunt u de dop eraf halen en de schenktuit gebruiken om de olie in een ander blik op te slaan. Een dergelijke bak is ook te gebruiken voor water of gewoon om vieze en lekkende onderdelen te bewaren. U kunt uw eigen remmen-ontluchtingsset maken: Een opvangbak, zoals eerder beschreven, met daarin een potje voor de remolie, een transparante slang voor aan de nippel, uw flesje nieuwe remolie en een trechter om de nieuwe remolie in de hoofdremcylinder te doen.
Onze auto's lekken ook wel eens, want: als er geen olie onder ligt, zit er ook geen olie in", zegt men wel eens. Toch is olielekkage op de vloer lelijk en niet goed voor de watervoorziening. Er zijn mooie opvangbakken te koop, maar ik zorg er altijd voor dat er een oud stuk vinylvloer in mijn garage ligt. Onder auto's leg ik stukken spaanplaat. Die nemen veel vocht en olie op, dus ze kunnen en jaren onder liggen. Kattengrit werkt ook prima, maar dat heeft de neiging te gaan zwerven in de garage.
U kunt natuurlijk op uw nieuwe schroevendraaier gaan timmeren als u ergens een pen uit moet drijven, maar een oude ijzeren stang is daar geschikter voor. Ik gebruik al jaren een stang die werd gebruikt om een wasmachine transporteerbaar te maken, maar ook oude as-tappen, kopbouten en dergelijke zijn handig als universeel gereedschap. Universeel inzetbaar is ook het hardhouten blok: het is te gebruiken om de druk van de krik te verdelen bij het opkrikken of een stuk ijzer in vorm te maken. U kunt zo'n blok bij veel auto's ook ergens tussen de ophanging
stoppen, zodat u meer ruimte hebt om te sleutelen.
Tot slot
Natuurlijk zijn er veel meer dingen die zelf te maken zijn, of die op het
lijstje van de basisinrichting erbij kunnen, maar ik hoop dat dit verhaal
laat zien dat met een beetje gezond verstand en creativiteit een werkplaats
is in te richten, waar de voorkomende werkzaamheden veilig en prettig kunnen
worden uitgevoerd, terwijl de kosten binnen de perken blijven.